Nawiązując do warsztatów, jakie odbyły się w Centrum przed kilkoma dniami, poszerzamy nieco informację na ich temat a także zamieszczamy poniżej rozmowę na ten temat z mgr Anną Kławsiuć-Zduńczyk.
Warsztat pt. „Stereotypy- czym są i jak sobie z nimi radzić!” miał na celu zmierzenie się z obecnymi w każdym z nas stereotypami. Podczas warsztatu zaproponowane zostały ćwiczenia, które wydobywały z uczestników zarówno pozytywne, jak i negatywne przekonania na temat danej grupy społecznej, przedstawicieli różnych kultur i narodowości. Uczniowie biorący udział w warsztacie mieli okazję refleksyjnie spojrzeć na często stosowane przez siebie uogólnienia i zastanowić się, do czego są one nam potrzebne, a w czym nas ograniczają. Szereg ćwiczeń pokazał uczestnikom skąd biorą się stereotypy oraz z jakiego powodu tak silnie zakorzenione są w naszej świadomości. Uczniowie dowiedzieli się również, w jaki sposób zmienić swoje negatywne przekonania i jakie ta zmiana ma znaczenie w naszym codziennym życiu.
CENTRUM: Ile prawdy jest w stereotypach? Czy są one zupełnie fałszywe?
mgr Anna Kławsiuć-Zduńczyk: Wiele spośród naszych stereotypów zawiera w sobie elementy prawdy. Jednak z reguły nawet prawdziwe informacje zostają wyolbrzymione, przejaskrawione, a przez to zniekształcone, a dodatkowo przełożone na całą grupę, która niezależnie od różnic indywidualnych postrzegana jest w ten sam sposób. Wówczas informacje te przestają być obiektywne i tracą na swoim znaczeniu. Jednostronne spojrzenie zniekształca nasze widzenie rzeczywistości, a przy okazji często jest źródłem niesprawiedliwych uogólnień. Występują również pozytywne stereotypy, które kojarzą się nam z czymś przyjemnym, a przede wszystkim nie są szkodliwe społecznie, np. stereotyp Francuza – romantyka, ale i one nie zawsze mają swoje potwierdzenie w rzeczywistości.
Jaka jest rola stereotypów w naszym życiu?
Niestety najczęściej stereotypy mają negatywne oddziaływanie społeczne. Między innymi poprzez negatywne stereotypy wzmacniana jest solidarność grupowa, w wyniku której powstają dwie przeciwstawne grupy: MY i ONI. „Przyklejając” negatywny wizerunek drugiej stronie, jesteśmy skłonni stawiać się w lepszym świetle. Mechanizm ten stosowany jest np. przez kibiców dwóch przeciwnych drużyn. Podtrzymywanie stereotypów zapewnia aprobatę w grupie wyznającej te stereotypy. Jednostka o niepewnej pozycji grupowej szczególnie chętnie je powiela. Dla podtrzymania dobrych relacji z grupą, w której przebywa dużo czasu, na której akceptacji jej zależy, jest skłonna przyjąć myślenie większości jako swoje własne. To samo dotyczy przyjmowania cudzych norm, wartości czy postaw. Stereotypy wykorzystywane są nie tylko dla przynależności do danej grupy, ale i dla podtrzymania dobrej opinii na własny temat lub grupy, do której należymy. Jeśli ktoś silnie identyfikuje się z daną grupą, jest w stanie uczynić z członków grupy mniejszościowej kozły ofiarne, czyli obwiniać innych członków grupy za własne frustracje i porażki. W ten sposób może wywyższać swoją grupę ponad inne, stawiać ją w korzystniejszym świetle, a także faworyzować ją, a dyskryminować odmienną.
Czy stereotypy mogą ułatwiać nam życie? W jaki sposób, jeśli tak?
Stereotypy tkwią w każdym z nas, co nie oznacza, że, związane są jedynie z negatywnymi wyobrażeniami. Stereotypy często pomagają nam w codziennych sytuacjach społecznych. Przykładowo, kiedy widzimy kobietę ubraną w czador, z dużym prawdopodobieństwem możemy stwierdzić, że jest muzułmanką. Ta informacja niesie ze sobą określone wskazówki na temat zachowania się wobec tej osoby. Jest to taka błyskawiczna informacja, która pomaga nam chociażby w skutecznej komunikacji czy w interpretowaniu niejednoznacznych zachowań. Stereotypy są najbardziej przydatne wtedy, gdy sprawdzają się w stosunku do dużej grupy. Niestety stereotypy często mają wydźwięk negatywny i wykorzystywane są przeciwko danej grupie, co prowadzi do uprzedzeń lub nawet do dyskryminacji, czyli działania przeciwko danej osobie, jedynie ze względu na jej przynależność grupową.
W jaki sposób powinniśmy sobie z nimi radzić?
Stereotypy łatwiej jest nabyć aniżeli się ich pozbyć. Są one silnie zakorzenione w naszej kulturze i przekazywane z pokolenia na pokolenie. Często stereotypy tworzą się pod wpływem rodziców, grupy rówieśniczej, ale także stereotypy kreują media – zarówno te pozytywne jak i negatywne. Stereotypy są powszechnie znane. Nawet jeśli ich nie uznajemy, to o nich wiemy. Czasami pojawiają się one bez naszej woli, automatycznie. Jednakże nasuwające się skojarzenia możemy świadomie kontrolować – stłumić, pominąć bądź zignorować. Nie należy to jednak do zadań łatwych. Raz sformułowane stereotypy są odporne na zmianę pod wpływem nowej informacji, co oczywiście nie oznacza, że zmiana nie może nastąpić. Aby je zmienić, nie wystarczy informacja, którą otrzymamy na temat grupy stereotypizowanej. Nie wystarczy nawet kontakt z taką osobą, ale potrzebny jest specyficzny rodzaj kontaktu, w którym obie strony mają możliwość poznać się od strony nieformalnej, być od siebie w jakimś sensie zależne i mieć wspólny cel. Najskuteczniejszą formą przełamywania stereotypów, są zatem wszelkiego rodzaju wspólne projekty, obozy integracyjne, wymiany międzynarodowe. Mamy wówczas możliwość bliżej poznać przedstawiciela grupy, na temat której mieliśmy określone stereotypy, uważnie się mu przyjrzeć, dostrzec podobieństwa między sobą, zauważyć różnice między przedstawicielami tej samej grupy, a przez to zmodyfikować stereotyp na jego temat.
Jak przedstawia się obraz Polaka poza granicami naszego kraju?
Prowadząc warsztaty z obcokrajowcami przebywającymi w Polsce, często mam okazję poznać ich myślenie o Polsce i Polakach. W ich oczach typowym Polakiem jest uczynny i gościnny katolik, który nie stroni od wysokoprocentowego alkoholu, nie zna języków obcych, mało się uśmiecha i nie przywiązuje dużej wagi do swojego wyglądu. Kobiety natomiast, są bardzo atrakcyjne i ładnie ubrane, ale to chyba nie jest stereotyp… Trzeba jednak podkreślić, że stereotyp Polaka ulega stopniowej zmianie. Odkąd nasiliła się emigracja zarobkowa Polaków, nie jesteśmy postrzegani jedynie jako obywatele Polski, ale również jako pracownicy. Obcokrajowcy cenią Polaków za ich pracowitość, fachowość, ambicję, wysoki poziom wykształcenia. Od przystąpienia Polski do UE, Polacy więcej podróżują, pracują za granicą, ale i więcej obcokrajowców przyjeżdża do Polski. Aktywność Polaków na scenie politycznej również jest większa. Te wszystkie czynniki pozwalają lepiej poznać Polaków i Polskę, przez co również zmienić lub utrwalić stereotyp na nasz temat.
OLYMPUS DIGITAL CAMERA
